한국국제교류재단

Thành phố Gunsan thuộc tỉnh Jeonllabuk là trung tâm vận chuyển lương thực lớn nhất Hàn Quốc với những dải đồng bằng rộng lớn trải dài xung quanh. Từng là trung tâm của đổi mới cũng là nơi chứng kiến nạn vơ vét đến tận cùng của thực dân, nơi đây vẫn còn mang trong lòng nhiều dấu tích lịch sử. Với rất nhiều câu chuyện vẫn còn vẹn nguyên nhịp thở, Gunsan đã và đang kiên cường chống lại tốc độ thay đổi nhanh chóng và sự chuyển mình của một thành phố hiện đại.

Vào đầu những năm 1900, văn hóa ngoại lai, đặc biệt là văn hóa của Nhật Bản đã du nhập vào Hàn Quốc qua thành phố Gunsan nằm ngay thượng nguồn Biển Tây (Hoàng Hải). Sự tiếp xúc đã để lại những vết tích vẹn nguyên, một số còn gợi lại kí ức đau thương của dân tộc. Nhưng chính điều đó mang lại sức quyến rũ độc đáo của Gunsan, khiến thành phố trở thành một địa điểm du lịch nổi tiếng của Hàn Quốc.

Ta thường bảo cái gì đó ‘giống món jjamppong’ khi thấy chúng được trộn lẫn vào nhau. Bát mì jjamppong đỏ tươi được làm bằng cách xào đều hỗn hợp rau, hải sản và thịt; sau đó, đun với nước dùng là sự pha trộn của ẩm thực Trung Quốc, Nhật Bản và Hàn Quốc. Ở Gunsan, quá khứ và hiện tại cũng trộn lẫn như món đặc sản của thành phố này. Không có gì lạ khi tôi nghĩ đến bát jjamppong nóng hổi trên hành trình tìm đến Gunsan.

Đi tàu cao tốc đến Iksan, tôi ngửi thấy mùi khá lạ khi chuyển sang tàu thường để về Gunsan. Có lẽ đó là mùi của thời gian bị trộn lẫn khi trước mắt tôi là con tàu cũ với lớp sơn đã bị bong tróc đôi phần. Ngồi trên con tàu đang lăn bánh ken két, ì ạch tiến về phía trước, tôi có cảm giác như đang thực sự đối mặt với cỗ máy thời gian tưởng tượng trong đầu.

Được xây dựng bởi một nhà sư Nhật Bản vào năm 1909, chùa Dongguk là ngôi đền theo phong cách Nhật Bản duy nhất còn sót lại ở Hàn Quốc. Vật liệu xây dựng được mang đến từ Nhật Bản, diện mạo ban đầu của mỗi điện, bao gồm cả chính điện, vẫn được bảo tồn tốt với vẻ ngoài bình dị không trang trí công phu

=> Tòa nhà này từng là tòa chính của Cơ quan Hải quan Gunsan từ năm 1908 đến năm 1993, xuất khẩu hàng hóa bằng đường biển. Hiện tại nơi này được sử dụng làm bảo tàng. Đây là một trong ba ví dụ tiêu biểu của dấu ấn kiến trúc cổ điển phương Tây ở Hàn Quốc. Nơi này đã được công nhận là Di sản Văn hóa Hiện đại.

Du hành thời gian
Chắc vì vậy mà tôi muốn ghé qua làng cheolgil (làng đường sắt), ở phường Gyeongam, Gunsan trước tiên. Đây là nơi thời gian bị nhét quanh các đường ray hiện không còn được sử dụng. Đã từng có tuyến tàu vào tận trung tâm, đều đặn chuyển gỗ và giấy giữa ga Gunsan và nhà máy giấy trong làng. Nhưng cách đây rất lâu, đường tàu này đã ngừng hoạt động. Thời gian cũng đứng yên lắng đọng tại nhiều nơi trong thành phố. Đồng phục học sinh những năm 60-70, những món ăn vặt và đồ tạp hóa thời đó vẫn còn hiện hữu vẹn nguyên. Hiện tại, nơi này khá yên tĩnh vì thiếu bước chân du khách do ảnh hưởng của dịch COVID-19. Nhưng thật ngạc nhiên khi tôi dễ dàng bị cuốn vào quá khứ rồi dành một lúc lâu đi bộ dọc đường ray để tận hưởng cảm xúc kì lạ này. Mùi thời gian bay lên, xộc thẳng vào mũi. Nó giống với mùi của gỗ hoặc giấy còn bám lại trên đường ray đã bị hoen gỉ.

Ra khỏi làng đường sắt, tôi đi ăn món jjamppong trước khi chính thức đắm mình thưởng ngoạn Gunsan. Nhiều nhà hàng jjamppong trứ danh cả nước vốn xuất phát ở Gunsan. Nhà hàng jjamppong mà tôi đến có tên ‘Binhaewon’. Món ‘cheongtangmyeon’ ở đây có truyền thống 70 năm như tuổi đời của tòa nhà mà nó tọa lạc vốn được công nhận là di sản văn hóa. Đây là món jjamppong dễ ăn ngay cả đối với người không ăn được cay. Cảm giác thư thái lan tỏa chỉ sau một thìa nhờ bát nước dùng đậm đà vị hải sản tươi sống. Quả là hương vị đã được cô đọng theo thời gian. Sự cổ kính của không gian như làm tăng thêm bầu không khí hoài cổ và thức ăn là món quà hoài niệm sâu sắc. Mùi của những giờ đầu khi tôi mới đặt chân Gunsan là mùi giấy chất chồng nơi đường ray, thì mùi thứ hai chính là mùi của món jjamppong.

Gunsan từ lâu đã là thành phố sản xuất nhiều lương thực và sầm uất nhất Hàn Quốc. Lót dạ xong, tôi quyết định tìm đến khu phố cận đại, nơi có thể chiêm ngưỡng những tòa nhà xây vào thời cận đại và trải nghiệm nguồn năng lượng phiên bản quá khứ của thành phố.

Tham quan một lượt Bảo tàng Kiến trúc cận đại, Bảo tàng Mỹ thuật cận đại và Bảo tàng Lịch sử cận đại, tôi ngạc nhiên trước những nhịp thở vẫn còn vẹn nguyên và nhận ra lịch sử và thời gian còn in dấu trên những tác phẩm nghệ thuật độc đáo. Vì sao những thứ đã cũ nát, phai màu theo thời gian đến giờ vẫn đẹp? Khung cảnh cận đại của khu phố giờ đây giống như mô hình không gian và thời gian với vô số góc độ và khoảnh khắc trộn lẫn. Tôi có thể cảm nhận được vẻ đẹp kiến trúc nhỏ nhất trong quá trình thay đổi mang tính hoài cổ của khu phố trường tồn theo thời gian này. Từ xa cũng có thể nhận ra nền kiến trúc thời đó đã biết theo đuổi cái đẹp chứ không đơn thuần tập trung vào công năng của các công trình.

Tòa nhà mang đậm vẻ đẹp tao nhã chính là trụ sở cơ quan thuế Gunsan. Gunsan có sông Geum chảy qua và đổ ra biển, xung quanh còn có ‘Jochang’là kho dự trữ thóc lúa, lương thực được vận chuyển bằng tàu thuyền. ‘Jochang’ có từ thời Goryeo nhưng khi thực dân Nhật đô hộ bán đảo Triều Tiên, nơi này được dùng làm trung tâm vận chuyển lương thực cống nạp cho chính quốc. Tâm trạng tôi có chút phức tạp khi đứng trước tòa nhà vốn là cửa ngõ chuyên dụng để chất dỡ lương thực vào thời thực dân đô hộ. Người Đức thiết kế, người Nhật xây dựng với tường xây bằng gạch đỏ của Bỉ, cửa sổ lắp theo phong cách Romanesque , lối vào xây theo kiến trúc Anh và phần mái mô phỏng theo kiểu Nhật. Đây thực sự là tòa nhà phong cách jjamppong tiêu biểu ở Gunsan.

Đây là ngôi nhà cổ của Keisaburo Hirotu, một thương nhân Nhật Bản. Ông trở nên giàu có nhờ kinh doanh cửa hàng đồ khô ở Gunsan. Kiến trúc đậm nét samurai điển hình của Nhật Bản những năm 1920, vẫn giữ nguyên diện mạo ban đầu. Khu vườn rộng và ngoại thất xa hoa mang đến phong cách sống của tầng lớp thượng lưu Nhật Bản thời bấy giờ.

Sự hài hòa khác lạ
Nằm không xa khu phố cận đại là Dongguk tự - ngôi đền theo phong cách Nhật Bản được xây dựng từ thời Nhật chiếm đóng, hiện được sử dụng như một ngôi chùa của Hàn Quốc. Cảm giác thật lạ lẫm khi tôi đứng trước ngôi đền nhỏ nhìn ngay đã thấy đậm chất Nhật Bản này. Như đang phản ánh chủ nghĩa tối giản của Nhật Bản, chính điện với trang phục duyên dáng không phụ kiện và tóc lấy từ rừng tre 100 tuổi dưới chân núi Wolmyeong tạo nên tổng thể với gu thời trang khá ổn. Trông rất hài hòa với thiên nhiên và không tạo cảm giác chói mắt. Sân chùa có bức tượng cô gái trẻ được dựng lên để tưởng nhớ những hành động tàn bạo mà thực dân Nhật đã gây ra đối với phụ nữ trên bán đảo Triều Tiên. Thời đó, địa chủ Nhật Bản đã bóc lột nông dân Gunsan để vơ vét thêm lúa gạo. Những người nông dân bị áp bức đã phản kháng và vùng lên mạnh mẽ do không thể chịu đựng nỗi thống khổ triền miên. Suốt thời gian lưu lại trong khuôn viên tĩnh mịch của một công trình tôn giáo mang trong mình một giai đoạn lịch sử khó khăn, nhưng kì lạ thay, tôi lại có cảm giác giải thoát kỳ lạ. Cảm giác như những hận thù quá khứ đã bay hơi hoàn toàn và đạt đến sự giải thoát. Có lẽ vì vậy mà tôi nghĩ rằng những thứ còn lại trong ngôi đền này không phải là sự gượng gạo, mà là sự hài hòa.

Thị trấn đường sắt Gyeongam với vô số món ăn và trò chơi thịnh hành trong quá khứ gợi nhớ những kỷ niệm ngọt ngào. Dạo gần đây nhờ bom tấn “Squid Game” công chiếu trên Netflix, món kẹo đường đang rất được ưa chuộng.

Tôi cũng có cảm giác tương tự khi đến ngôi nhà được xây theo phong cách Nhật Bản ở phường Sinheung. Chỉ là ngôi nhà của gia đình Nhật Bản giàu có từng sinh sống, nhưng đây lại là nơi đầy quyến rũ với những vết tích oằn mình chống chọi với cơn bão thời gian. Tâm lý theo đuổi cái đẹp thời đó vẫn còn in dấu qua khu vườn trang trí xinh xắn và các gian chính với cửa sổ. Những bức tường cũ kỹ, những con hẻm nhỏ hẹp và những cánh cổng sắt hoen gỉ tại phường Wolmyeong gần đó mang đến cho tôi một cảm giác khá mơ hồ. Nhìn những dấu tích còn lưu lại sau khi đã trải qua giai đoạn đầy biến động của lịch sử, tôi nghĩ về ý nghĩa của việc giữ chúng trong suốt thời gian dài như vậy. Thật an lòng khi chứng kiến sự trầm mặc của những điều luôn vẹn nguyên khi vũ trụ đang giãn nở và biến đổi nhanh hơn tốc độ ánh sáng.

Vẫn đang say với những nét quyến rũ của chuyến du hành thời gian, tôi hướng đến tiệm bánh lâu đời nhất Hàn Quốc có tên Yiseongdang. Đây là tiệm bánh được mở để bán cho người Nhật, những người đã tiếp xúc với hương vị bánh mì phương Tây trước người Hàn. Sau thất bại của chế độ thực dân, người Hàn Quốc đã tiếp quản và kinh doanh đến tận bây giờ. Nếm thử bánh mì đậu đỏ và bánh mì rau nổi tiếng của cửa hàng, hương vị quá khứ và hiện tại hòa quyện trên đầu lưỡi tôi. Gunsan quả là nơi mà bánh mì cũng trở thành phương tiện du hành thời gian. Ngay cả người không thích bánh mì như tôi cũng đã ăn vài cái ngay tại chỗ.

Những vết tích trong văn học
“Đất nước gì mà ngày càng tàn lụi thế này? Nhà nước làm gì cho tôi mà sao bọn chúng dám bán đất của chúng ta cho bọn Nhật khốn kiếp kia? Này mà là đất nước à? ”

“Chỉ cần kiên nhẫn chờ đợi, nhà nước sẽ xử lý để các anh không thấy uất ức.”

“Được rồi, từ hôm nay ta là người sống không chính quyền. Chết tiệt. Nhà nước cũng phải làm gì để người dân thấy biết ơn thì người ta mới tin và theo chứ. Bảo độc lập rồi giờ lấy đất bán cho bọn kia thì phải nhà nước không?”

Đây là đoạn cuối trong tiểu thuyết “Chuyện cánh đồng lúa” (1946) của nhà văn Chae Man-sik (1902-1950). Lịch sử đặc biệt của Gunsan theo tôi từ lúc đặt chân đến thành phố khiến tôi nhớ ngay đến đoạn này trong số rất nhiều tác phẩm của nhà văn khi đứng trước Bảo tàng Văn học Chae Man-sik.

Bảo tàng Văn học Chae Man-sik giúp người xem cảm nhận sâu sắc thế giới tác phẩm của nhà văn với bộ sưu tập hơn 200 tác phẩm mà ông đã sáng tác bao gồm tiểu thuyết, kịch, bài phê bình và tùy bút trong suốt 30 năm. Sinh ra ở Gunsan, nhà văn Chae Man-sik có ngòi bút châm biếm sắc sảo hiện thực xã hội trước và sau giải phóng. Một trong những tác phẩm tiêu biểu của ông mang tên “Chuyện cánh đồng lúa” bắt đầu bằng cảnh gia đình nhân vật chính bị chính quyền buộc tội tham gia phong trào nông dân Donghak(1894) với câu tra vấn: “Ông muốn bị phạt hay muốn nạp ruộng?”. Nhân vật chính đau đớn tột cùng khi bị cướp mất hơn nửa số ruộng tích cóp được nhờ mồ hôi xương máu của tổ tiên. Khi quân Nhật chiếm đóng Joseon, kiệt quệ vì không còn sức làm nông, ông đành bán phần đất còn lại cho người Nhật. Ông nghĩ rằng nếu Đế quốc Nhật Bản sụp đổ, đất của mình sẽ trở về tay mình. Tuy nhiên, sau giải phóng, chính quyền tiếp quản tài sản của Đế quốc Nhật đã lấy đất và bán lại cho người khác khiến ông không thể giành lại.

Nhân vật chính được xây dựng là người suốt đời luôn bị kẻ khác chiếm đoạt của cải và với ông không có niềm vui mang tên độc lập. Tác phẩm thể hiện rõ nét sự hỗn loạn của thời kì quá độ và sự uất ức, hoài nghi của những con người đang sống trong thời kì chính quyền gần như sụp đổ qua nhân vật chưa từng sống trong một đất nước có nhà nước đúng nghĩa. Chính giá trị nghệ thuật xuất sắc trên đã khiến các tác phẩm của nhà văn Chae Man-sik được xem là một di sản văn hóa của thành phố Gunsan.

Nhà văn Chae Man-sik thuộc số ít nhà văn ‘tự kiểm điểm’ nghiêm túc trong số những cây bút có cảm tình với Đế quốc Nhật. Sau giải phóng, ông xuất bản tiểu thuyết “Kẻ tội đồ của nhân dân” (1948-1949), thể hiện rõ tư tưởng này của mình. Vì lí do đó mà các tác phẩm của ông vẫn được lưu giữ cùng với các di sản thời cận đại của Gunsan mà không bị phá hủy.

Nhiều lớp thời gian trộn lẫn trong mọi ngóc ngách của Gunsan. Thời xa xưa của đất nước đã sụp đổ, những ngày Nhật Bản chiếm đóng, thời kì cận đại sau khi giành được độc lập và giai đoạn thành phố tất bật trong công cuộc công nghiệp hóa. Một thành phố lâu đời với những lớp thời gian trộn lẫn đan xen còn lưu lại nhiều dấu tích cho tôi một cảm giác rất đặc biệt.

Trước khi quay lại ga Gunsan, tôi dừng chân ở cửa hàng bánh hotteok có tên Jungdong, nơi nổi tiếng với món bánh này suốt 70 năm. Hotteok là loại bánh làm từ bột mì với lớp vỏ mỏng và nhân đường. Tương truyền đây là món được truyền bá sang Hàn Quốc từ thời nhà Thanh. Hotteok thường được bôi dầu và nướng nhưng hotteok ở đây là món nướng lò. Thoáng chếnh choáng trong vị ngọt mà không ngậy của hottek, tôi chuyển hướng về phía đường ray để quay về với thực tại. Vị ngọt thanh được lịch sử gửi gắm. Đúng như vị của Gunsan.

Đường tàu không còn hoạt động dài 2,5 km ở Thị trấn đường sắt Gyeongam. Khách du lịch mặc đồng phục học sinh thời xưa đi dọc con đường mòn cạnh những ngôi nhà và cửa hàng cổ kính, hồi tưởng lại thời học sinh.

Dạo quanh thành phố, du khách sẽ bắt gặp tranh bích họa tô điểm cho những con hẻm ngoằn ngoèo. Các khu chụp ảnh lạ mắt được bố trí tại những điểm du lịch nổi tiếng, nhiều tranh bích họa đơn giản lại mang đến cảm giác ấm áp.

Bảo tàng văn học Chae Man-sik, tái hiện cuộc đời và trưng bày tác phẩm của một trong những nhà văn lớn của Hàn Quốc thế kỷ 20. Nơi này gồm phòng triển lãm, thư viện, phòng nghe nhìn, công viên và đường mòn đi bộ ngoài trời theo chủ đề văn học.

Jjamppong, món mì cay kết hợp giữa ẩm thực Trung Quốc, Nhật Bản và Hàn Quốc, là món ăn đặc trưng của nhà hàng Binhaewon. Nhà hàng này nằm trong một tòa nhà độc đáo với không gian cổ kính, được công nhận là Di sản Văn hóa Hiện đại năm 2018. Nơi đây còn được biết đến là địa điểm quay bộ phim “Đội quân siêu trộm” (The Thieves, 2012), một trong những bộ phim có doanh thu cao nhất lịch sử điện ảnh Hàn Quốc.

Tại cửa hàng bánh hotteok Jungdong, bánh được nướng chứ không rán trên chảo dầu. Chúng được có nhân là hỗn hợp đường dẻo gồm lúa mạch nếp nổi tiếng của Gunsan, đậu đen, gạo đen và hạt vừng đen, có vị nhẹ và mặn.